Απονομή δικαιοσύνης ο επαναπατρισμός αρχαιοτήτων
O David Johnson συλλέγει κυπριακές αρχαιότητες της εποχής του Χαλκού, οι οποίες, όπως εξηγεί, μοιάζουν μοναδικές. Στα 70 του χρόνια αποφάσισε να επιστρέψει τη συλλογή του στην Κύπρο για να παραμείνει ενιαία και να δοθεί σε ένα δημόσιο ίδρυμα, ως απονομή δικαιοσύνης στη σύληση που έχει υποστεί το νησί.
Ο καλλιτέχνης David Johnson εμπιστεύτηκε το «Walk of Truth» και την Τασούλα Χατζητοφή, ώστε να αποφασίσουν το ίδρυμα και τον χώρο για τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων του.
-Πώς αρχίσατε να συλλέγετε αρχαιότητες;
-Ανέκαθεν με γοήτευε η έννοια του χρόνου: Αυτό καθαυτό το γεγονός ότι ο χρόνος κυλά, αλλά ειδικότερα το μακρινό παρελθόν της Ιστορίας και Αρχαιολογίας, οι επισκέψεις σε παλιά κτήρια, ερείπια και μουσεία. Νεότερος, είχα συμμετάσχει σε μια ανασκαφή και πάντα ήθελα να το επαναλάβω, αλλά τώρα είμαι 70 χρονών. Αν και διαβάζω πολλά ακαδημαϊκά αρχαιολογικά έγγραφα και διατριβές, καθώς και βιβλία, όλα προσλαμβάνουν μια πιο απτή, προσωπική υπόσταση στην παρουσία χειροπιαστών αντικειμένων. Τα αντικείμενα τροφοδοτούν την ανάγκη μου να γνωρίσω περισσότερα, και το αντίθετο. Πιστεύω ότι είναι κάτι που σχετίζεται με το ενδιαφέρον μου, ως καλλιτέχνη, για το αόρατο: τα αόρατα που δίνουν ζωή στα ορατά. Ίσως η επιθυμία του συλλέγειν, του να ζεις ανάμεσά τους ως αρχαιολόγος, είναι πιο πολύ ανδρικό χαρακτηριστικό.
-Πώς ξεκίνησε αυτό;
-Στην αρχή, μου αρκούσε να βλέπω κατά καιρούς τα τεχνουργήματα αυτά στα Μουσεία, αλλά μια μέρα βγήκα από το Βρετανικό Μουσείο και είδα απέναντι ένα μαγαζί που πωλούσε αρχαία νομίσματα και αρχαιότητες. Αγόρασα μια φτηνή ρωμαϊκή λυχνία, απλώς για να έχω επαφή με κάτι τόσο παλιό. Μερικά χρόνια μετά, το 2013, εντόπισα στο διαδίκτυο την ιστοσελίδα ενός εμπόρου. Φάνηκα τυχερός διότι ήταν άνθρωπος έντιμος και γνώστης του αντικειμένου. Στην αρχή αγόραζα σχετικά φτηνά ρωμαϊκά και ελληνικά αντικείμενα, έπειτα ορισμένα ετρουσκικά: πράγματα που είχαν μια κάποια συνάφεια με τη δική μου κουλτούρα.
-Γιατί ειδικά κυπριακά κομμάτια;
-Αγόρασα, λοιπόν, ένα κυπριακό κομμάτι, στα οποία ειδικευόταν ο συγκεκριμένος. Ήταν υπέροχο! Συνέχισα με 1-2 κομμάτια της εποχής του Χαλκού, κι αυτό ήταν, εθίστηκα! Μέχρι τότε, δεν είχα επισκεφθεί την Κύπρο. Ειδικά τα κομμάτια της εποχής του Χαλκού έμοιαζαν μοναδικά, ανόμοια με τα προϊόντα οποιουδήποτε πολιτισμού γνώριζα ώς τότε. Τώρα ξέρω κάποια πράγματα με τα οποία συσχετίζονται, αλλά συνεχίζω να βρίσκω μοναδική την κυπριακή εποχή του Χαλκού, τόσο ενδιαφέρουσα! Διαθέτει το πλεονέκτημα ότι είναι μικρότερος χώρος στον οποίο καλείσαι να εντρυφήσεις, σε σύγκριση, λόγου χάρη, με την Αίγυπτο και αρχαιότερος, σε σύγκριση με την κλασική Ελλάδα. Τα συγκεκριμένα αντικείμενα είναι κατά τι φθηνότερα από αυτά της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
-Ποια είναι η κατάσταση της αγοράς αρχαιοτήτων ως προς τα κυπριακά τεχνουργήματα;
-Τα κυπριακά τεχνουργήματα δεν είναι τόσο πολύτιμα όσο τα κλασικά ελληνικά και ρωμαϊκά κομμάτια και, σε λιγότερο βαθμό, τα αιγυπτιακά. Η αγορά για τα κυπριακά κομμάτια είναι μάλλον επίπεδη σε σύγκριση με τότε που είχα αρχίσει να συλλέγω. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα καλύτερα κομμάτια που πωλούνται από τους ακριβότερους εμπόρους για £100.000 και σε ανθρώπους που πωλούν μικρά κομμάτια, συχνά χωρίς τεκμηριωμένη προέλευση, στο eBay ή σε τοπικές δημοπρασίες για £100. Φυσικά, όπως συμβαίνει και με την τέχνη, η τιμή εκτοξεύεται όταν πρόκειται για ξεχωριστά κομμάτια. Κυρίως, η προέλευση ιδιοκτησίας, ειδικά προ του 1970, προσθέτει σημαντικά στην τιμή. Συνήθως είναι φθηνότερο να αγοράζεις από δημοπρασίες, παρά την προμήθεια (45% συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ). Κι αυτό διότι οι περισσότεροι που υποβάλλουν προσφορές σε δημοπρασίες είναι έμποροι και επιδιώκουν ένα καλό κέρδος.
-Τι σας έκανε να αποφασίσετε να επιστρέψετε τη συλλογή σας στην Κύπρο;
-Για να είμαι ειλικρινής, η πρώτη μου σκέψη ήταν να αφήσω τη συλλογή μου σε κάποιο αγγλικό Μουσείο. Ωστόσο, σταδιακά αντιλήφθηκα ότι, σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς που διέπουν τα Μουσεία, θα ήταν αδύνατο να δωρίσω ολόκληρη τη συλλογή. Θα μπορούσα να τους αφήσω λιγότερα από τα μισά, κι αυτό επειδή δεσμεύονται να μην κατέχουν αντικείμενα που δεν έχουν σαφή ή τεκμηριωμένη προέλευση προ του 1970, χρονολογία της Σύμβασης της UNESCO. Πολλά από τα κομμάτια της συλλογής μου δεν έχουν τεκμηριωμένη προέλευση, παρόλο που μπορεί να κυκλοφορούσαν πριν από τη συγκεκριμένη χρονολογία.
-Γι’ αυτό επιλέξετε την Κύπρο;
-Αυτή τη στιγμή δεν είμαι αρκετά ευκατάστατος ώστε να ιδρύσω και να συντηρώ ένα ιδιωτικό Μουσείο. Επομένως, συντρέχουν δύο λόγοι για να επιστρέψω τη συλλογή μου πίσω στην Κύπρο. Πρώτο, ο μόνος τρόπος για να παραμείνει ενιαία η συλλογή, και να δοθεί σε ένα δημόσιο ίδρυμα, είναι να την επιστρέψω στην Κύπρο. Δεύτερο, τώρα που γνωρίζω την έκταση της σύλησης που έχει υποστεί η Κύπρος, μου φαίνεται ότι η επιστροφή τους θα είναι, τρόπον τινά, απονομή δικαιοσύνης. Νομίζω ότι η πρόθεσή μου να επιστρέψω τις αρχαιότητες είτε ως κληροδότημα είτε νωρίτερα, αναλόγως της στιγμής του θανάτου μου, καθιστά δεοντολογική την απόφασή μου να συνεχίσω τη συλλογή, νοουμένου ότι θα κάνω ό,τι μπορώ για να μην αγοράσω κομμάτια που έχουν συληθεί πρόσφατα. Μέρος της συλλογής θα επιστραφεί μάλλον σε μερικά χρόνια, και τα υπόλοιπα λίγο πιο μετά.
-Γιατί αποταθήκατε στο «Walk of Truth» και την Τασούλα Χατζητοφή;
– Είχα προσπαθήσει να αγοράσω ένα πολύ σημαντικό κομμάτι για το Κυπριακό Μουσείο, όμως η διεύθυνσή του έδειξε απροθυμία να με ενημερώσει κατά πόσο το ήθελαν. Ο απλήρωτος διαμεσολαβητής που ήταν ενήμερος για την πρόθεσή μου να κληροδοτήσω τη συλλογή στην Κύπρο, πρότεινε να επικοινωνήσω με την Τασούλα Χατζητοφή. Ήταν ενήμερος για την πρόθεσή μου να κληροδοτήσω τη συλλογή στην Κύπρο, και μου πρότεινε να επικοινωνήσω με την Τασούλα Χατζητοφή. Δεν αργήσαμε να γίνουμε φίλοι. Έχουμε όμοιες στάσεις απέναντι σε αυτό το θέμα, και η περίπτωσή μου μπορεί να χρησιμεύσει στην Τασούλα και στο «Walk of Truth». Γι’ αυτό και δούλεψε σκληρά προκειμένου να βρει επιλογές για ένα κατάλληλο ίδρυμα για τη συλλογή μου. Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να γίνει υποχρεωτική η καταγραφή των αρχαιοτήτων ανά τον κόσμο όπως και στην Κύπρο, που θα καθιστά πιο δύσκολη τη διοχέτευση εσχάτως συλημένων αντικειμένων στο σύστημα. Δεν λέω ότι η αστυνομία θα πρέπει να κάνει επιδρομές σε σπίτια όπου υπάρχουν υποψίες για μη αδειούχες αρχαιότητες, αλλά ότι οι αγοραστές αρχαιοτήτων θα πρέπει να έχουν απόδειξη καταγραφής.
-Έχετε επικοινωνήσει με το Τμήμα Αρχαιοτήτων για την επιστροφή των συγκεκριμένων κομματιών;
– Η αρχική μου πρόθεση, το 2016, ήταν να δώσω ολόκληρη τη συλλογή στο Κυπριακό Μουσείο, αλλά σύντομα αντιλήφθηκα ότι μεγάλο μέρος της πολυαγαπημένης μου συλλογής θα κατέληγε σε κούτες στις αποθήκες τους και ότι, ίσως, αν ήταν τυχερό, κάποια στιγμή θα έφτανε σε κάποιον ερευνητή. Μια τέτοια προοπτική ήταν επώδυνη. Δυστυχώς, οι εμπειρίες μου με το Μουσείο εξελίχθηκαν αρνητικά. Προτιμώ να δωρίσω τη συλλογή μου οπουδήποτε αλλού, ακόμη και σε κάποιο ίδρυμα εκτός Κύπρου.
-Τι ζητά ένας συλλέκτης όταν επιστρέφει αρχαιότητες;
– Αυτό που θέλω όταν προβαίνω σε δωρεά των αρχαιοτήτων μου είναι κυρίως να ξέρω ότι θα βρίσκονται σε ένα καλό «σπιτικό», όπου θα μπορούν να τα βλέπουν, να τα απολαμβάνουν, να τα μελετούν και να τα φροντίζουν. Θα ήθελα επίσης να υπάρχει μια μικρή αναφορά στο ότι εγώ έχω κάνει τη δωρεά. Ίσως θα έπρεπε απλώς να θέλω να κάνω το σωστό, αλλά είναι ωραίο συναίσθημα η αναγνώριση. Εξάλλου, χαρίζω ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, χωρίς κανένα φορολογικό όφελος. Θα ήλπιζα, επίσης, να είχα μια φιλική σχέση με το ίδρυμα που θα λάβει τη συλλογή. Αυτά ζήτησα από το «Walk of truth» και την κα Χατζητοφή να μου κατοχυρώσουν και το έπραξαν.
Αντιγόνη Σολομωνίδου Δρουσιώτου
Πηγή: Philenews