Χατζητοφή: Eπιστρέφουν σύντομα οι τοιχογραφίες της Αψιθιώτισσας
Την περασμένη Τετάρτη η Τασούλα Χατζητοφή, ιδρυτής του Ιδρύματος «Walk of Truth», πρώην πρόξενος της Κύπρου στη Χάγη και πρώην εκπρόσωπος της Εκκλησίας για την Πολιτιστική Κληρονομιά, υπέγραψε συμφωνία εκ μέρους του «Walk of Truth» για την επιστροφή της συλλογής του David Johnson στην Κύπρο. Εντός του 2019, το Ίδρυμα θα στεγάζεται στο κτήριο που του δόθηκε από την Κυπριακή Κυβέρνηση και θα προσπαθήσει να βάλει την Κύπρο στον παγκόσμιο χάρτη καταπολέμησης του λαθρεμπορίου τέχνης.
-Τα ψηφιδωτά του Αποστόλου Ανδρέα και Αποστόλου Μάρκου της Κανακαριάς, που είναι στο λογότυπο του Μη Κυβερνητικού Οργανισμού σας, πρόσφατα επαναπατρίστηκαν χωρίς τη δική της συμμετοχή.
-Κάθε επαναπατρισμός, ανεξάρτητα από το ποιος τον επιτυγχάνει έχει σημαντικό αντίκτυπο. Η αγορά αρχαιοτήτων διεθνώς γνωρίζει πως ούτε εγώ ούτε το «Walk of Truth» θα πληρώσουμε για λεηλατημένες αρχαιότητες. Είμαστε πρόθυμοι να πληρώσουμε μόνο την ονομαστική αξία στους παρατηρητές του πολιτιστικού εγκλήματος, στο δίκτυο εθελοντών παγκοσμίως που παρακολουθεί το εμπόριο και μας δίνει συμβουλές. Εμείς θέλουμε να διαπραγματευτούμε άμεσα με τους κατόχους και να προστατεύουμε την ανωνυμία ή να διατηρήσουμε την κληρονομιά τους εάν επιθυμούν να καταγραφούν και να συνάψουν συμφωνίες μεταξύ ιδιοκτητών και κατόχων και όχι μέσω των μεσαζόντων.
-Γιατί το λέτε;
-Διότι τα ψηφιδωτά της Κανακαριάς βρίσκονται εδώ και πολλά χρόνια σε εγκληματικά χέρια και μόνο άτομα με ποινικές διασυνδέσεις μπορούσαν να τα εντοπίσουν, όπως συνταξιούχοι αστυνομικοί ή «σκιώδεις προσωπικότητες» με ισχυρές διασυνδέσεις με τον υπόκοσμο, οι λεγόμενοι «ανεξάρτητοι ντεντέκτιβ». Γνωρίζουμε τα πάντα γι’ αυτά τα άτομα και τα χρησιμοποιούμε ως πληροφοριοδότες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν δεχόμαστε να μας εκπροσωπούν. Από το 2015 είχαμε εντοπίσει τον Άγιο Μάρκο στο Μονακό. Ο κάτοχός του ήθελε να συνεργαστεί για τον επαναπατρισμό, αλλά ξαφνικά βρέθηκαν 3-4 επιπλέον μεσάζοντες που ζητούσαν εξωφρενικά λεφτά για να μας πουν το όνομα του κατόχου, πουλώντας έτσι τις πληροφορίες τους. Δυο από αυτούς, μάλιστα, συνταξιούχοι αστυνομικοί της Scotland Yeard, ζήτησαν 200.000 ευρώ, για να μας πουν ποιος ήταν ο κάτοχος στο Μονακό και δεν μου επέτρεπαν να μιλήσω απευθείας με αυτόν, τη στιγμή που το μωσαϊκό του Αποστόλου Μάρκου αγοράστηκε για 175.000 γερμανικά μάρκα από τον Idyn Dikmen και η κάτοχος δέχτηκε να το επιστρέψει. Οι συγκεκριμένοι τέως αστυνομικοί, ζήτησαν επίσης 1000 λίρες την ημέρα συν τα έξοδα τους για να ψάξουν για λεηλατημένα αρχαία κειμήλια, ταξιδεύοντας μεταξύ Αγγλίας, Κύπρου, Τουρκίας αλλά και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Εγώ και ο δικηγόρος του «Walk of Τruth», Nick Kounoupias αρνηθήκαμε την πρότασή τους. Εξαγριωμένοι από την άρνησή μας, έκοψαν επαφή μαζί μας. Οι άλλοι δυο βρήκαν τον δρόμο τους προς την Εκκλησία και εξασφάλισαν τα χρήματα που ήθελαν μέσω τρίτων για τον Απόστολο Ανδρέα και για τον Απόστολο Μάρκο.
-Από ό,τι γνωρίζω εκκρεμεί η επιστροφή του κάτω μέρους του ψηφιδωτού, που απεικονίζει τον Χριστό;
-Ναι. Ένας από τους μεσολαβητές ήταν και ο Arthur Brand που του δώσαμε όλα τα στοιχεία, ότι δηλαδή το μωσαϊκό ήταν στο Μόναχο, από πού αγοράστηκε και θέλαμε το όνομα τής κατόχου, για να μιλήσουμε απευθείας μαζί της. O Arthur Brand ζητούσε προκαταβολή για να ξεκινήσει, αλλά ταυτόχρονα κανόνισε τον δρόμο του προς την Κύπρο, διότι για χρόνια είναι στενά συνδεδεμένος με τον Michel van Rijn και το κύκλωμά του από το 1997 που έγινε η υπόθεση του Μονάχου. Ο van Rijn εξακολουθεί να έχει διασυνδέσεις στην Κύπρο. Για μένα είναι υπέροχο ότι τα ψηφιδωτά επέστρεψαν, αλλά ο τρόπος με τον οποίο επιστρέφουν στέλνει ένα λανθασμένο μήνυμα στην αγορά και τους εγκληματίες. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι η Εκκλησία της Κύπρου, η Κυπριακή Κυβέρνηση και το «Walk of Truth» συνεργάζονται στενά, ώστε να μην μπορούν να παίζουν παιχνίδια ανάμεσά τους οι ξένοι όπως έγινε με τα μωσαϊκά της Κανακαριάς. Κάθε φορά που η Κυβέρνηση ή η Εκκλησία διαπραγματεύεται απευθείας μαζί τους, εγώ δέχομαι απειλητικά και ειρωνικά μηνύματα από αυτούς.
-Έγιναν λάθη;
-Τα λάθη που είδα να γίνονται στην υπόθεση του Μονάχου είναι ένας μικρόκοσμος των ζητημάτων που μαστίζουν σήμερα την Κύπρο αλλά και την ανθρωπότητα. Αυτό που έμαθα μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι ότι πάντα ο κίνδυνος παραμονεύει ανάμεσα σε ιδιοτελείς ανθρώπους που βρίσκονται σε επιχειρήσεις, σε κυβερνητικούς, πολιτικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Στο έγκλημα της παράνομης διακίνησης τέχνης, το κέρδος ενώνει τους εχθρούς και τους κάνει συνεργούς και το ίδιο κάνει η δίψα για εξουσία, που ενώνει εκείνους που θέτουν το δικό τους συμφέρον πάνω από το κοινό καλό. Οι κοινές αξίες ενώνουν ανθρώπους πέραν των συνόρων της χώρας τους, ενώ αντιθέτως, το συμφέρον διαχωρίζει τους ανθρώπους ακόμα και μέσα στην οικογένεια. Ο υπόκοσμος έχει όραμα, κέρδος και παρόλο που μαλώνουν όταν είναι να βγάλουν λεφτά, θα τα ξαναφτιάξουν για λίγο. Εμείς όμως είμαστε χωρισμένοι πριν, μετά και κατά τη διαδικασία κάθε επαναπατρισμού και οι λαθρέμποροι το ξέρουν.
-Αυτά περιέχονται στο ψηφιοποιημένο και προσβάσιμο για μελέτη Αρχείο σας;
-Τη δική μου εμπειρία μοιράζομαι μέσω του βιβλίου μου «The Icon Hunter» με όλο τον κόσμο. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει εντός του 2019, μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη. Τo 2019 το Ίδρυμά μας ξεκινά στην Κύπρο προετοιμασίες, σε ένα υπέροχο κτήριο, που μας δόθηκε από την Κυπριακή Κυβέρνηση και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Έτσι, όλες οι εμπειρίες μου αλλά και άλλων χωρών για επαναπατρισμό, θα συσταθούν με τρόπο ώστε να χρησιμοποιηθούν σαν παραδείγματα. Σε συνεργασία με πανεπιστήμια στην Κύπρο αλλά και του εξωτερικού, θα προσπαθήσουμε να βάλουμε την Κύπρο στον παγκόσμιο χάρτη καταπολέμησης του λαθρεμπορίου τέχνης και ασφάλειας.
-Πότε επιστρέφουν στην Κύπρο οι τέσσερις τοιχογραφίες που κατέχετε;
-Δεν κατέχουμε τοιχογραφίες, τις έχουμε φυλαγμένες και είναι υπό την προστασία μας μέχρι να έλθουν πίσω στην Κύπρο. Δύο από αυτές προέρχονται από τη Μονή της Παναγίας Αψιθιώτισσας, στο Συγχαρί και είμαστε σε άμεση επικοινωνία με το Προεδρικό μέσω του πρέσβη της Κύπρου στην Ολλανδία, κ. Οικονόμου, για να μας δώσουν ημερομηνία παράδοσής τους στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή τον υπουργό Εξωτερικών.
-Γιατί τις κρατούσατε για τόσα χρόνια;
-Διότι ο άνθρωπος που αγόρασε τις τοιχογραφίες ζήτησε από το «Walk of Τruth» να τις παραδώσει στον νόμιμό τους ιδιοκτήτη. Βάσει του νόμου περί Αρχαιοτήτων οι εκκλησιαστικοί θησαυροί ανήκουν στον οικείο επίσκοπο. Οι συγκεκριμένες δύο τοιχογραφίες ανήκουν στην εκκλησία της Αψιθιώτισσας, που είναι ιδιοκτησία του Πατριαρχείου των Ιεροσολύμων και έχουν εκπρόσωπο στην Κύπρο τον επίσκοπο Τιμόθεο, στη Λευκωσία. Παρόλο που υπάρχει άριστη συνεργασία μεταξύ του εκπροσώπου του Πατριαρχείου, του μητροπολίτη Κυρηνείας και της Εκκλησίας της Κύπρου και εμάς, το Τμήμα Αρχαιοτήτων από το 2015 μέχρι σήμερα αμφισβητούσε την κυριότητά τους, έτσι ο Οργανισμός μας εγκλωβίστηκε. Κάθε μας κίνηση να τις παραδώσουμε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εμποδιζόταν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, μέχρι που το Προεδρικό επενέβη με ανακοίνωσή του ότι θα τις δεχτεί.
-Οι άλλες δυο τοιχογραφίες ποιες είναι;
-Παρόλο που πιστεύουμε ότι είναι από την Κύπρο, δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία από ποια εκκλησία προέρχονται. Ο Οργανισμός μας έπρεπε να κατοχυρώσει την επιθυμία του δωρητή για να τις παραδώσει στον ιδιοκτήτη. Βάσει του διεθνούς και ολλανδικού δικαίου, η Κύπρος μόνο με καλή βούληση του δωρητή και του Οργανισμού μας μπορεί να τις πάρει πίσω, διότι νομικά δεν μπορεί να τις διεκδικήσει, επειδή πιστεύει είναι κυπριακές.
-Θα επιστραφούν μόνο οι δύο;
-Όχι, κατοχύρωσα από τον δωρητή να επιστραφούν και οι τέσσερις, μόλις μας δοθεί η ημερομηνία. Οι τοιχογραφίες είναι έτοιμες από το 2015, επαγγελματικά πακεταρισμένες και περιμένουν να επιστρέψουν σπίτι τους, όπως όλοι οι πρόσφυγες του κόσμου.
Αντιγόνη Σολομωνίδου Δρουσιώτου